NGHIÊN CỨU SỰ TƯƠNG QUAN GIỮA CHỈ THỊ DNA  VÀ ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI PHỤC VỤ ĐỊNH DANH LAN HÀI HELEN (Paphiopedilum helenae Aver.) CỦA VIỆT NAM

Nguyễn Thị Hải Yến; Nguyễn Đình Trọng; Ngô Xuân Quảng; Đỗ Tiến Phát; Chu Hoàng Mậu

doi:10.34238/tnu-jst.5607

NGHIÊN CỨU SỰ TƯƠNG QUAN GIỮA CHỈ THỊ DNA VÀ ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI PHỤC VỤ ĐỊNH DANH LAN HÀI HELEN (Paphiopedilum helenae Aver.) CỦA VIỆT NAM

Thông tin bài báo

Ngày nhận bài: 02/03/22 Ngày hoàn thiện: 21/04/22 Ngày đăng: 21/04/22

Các tác giả

1. Nguyễn Thị Hải Yến , Trường Đại học Khoa học-Đại học Thái Nguyên
2. Nguyễn Đình Trọng, Viện Công nghệ Sinh học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
3. Ngô Xuân Quảng, Viện Sinh học nhiệt đới - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
4. Đỗ Tiến Phát, Viện Công nghệ Sinh học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
5. Chu Hoàng Mậu, Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên

Tóm tắt

Lan hài thuộc chi Paphiopedilum được yêu thích bởi hoa rất đẹp, nhưng hiện nay đang ngày càng cạn kiệt trong tự nhiên do khai thác quá mức. Để bảo vệ lan hài, ngoài việc thiết lập các quy định cấm khai thác và buôn bán thì cần phải ưu tiên ứng dụng các phương pháp nhận diện và phân tích phát sinh loài, vì các loài thuộc chi Paphiopedilum có hình thái tương đồng, khó phân biệt khi cây nhỏ hoặc chưa ra hoa. Nghiên cứu này trình bày kết quả phân tích tương quan giữa đặc điểm hình thái với chỉ thị trnH-psbA và ITS trong định danh, phân loại loài lan hài Helen (Paphiopedilum helenae Aver.) có nguồn gốc tại Thái Nguyên, Việt Nam. Kết quả cho thấy việc nhận diện lan hài Helen bằng hai chỉ thị trnH-psbA và ITS hoàn toàn phù hợp với phương pháp hình thái so sánh. Trong đó trình tự mã vạch DNA của Paphiopedilum helenae có độ tương đồng rất cao với trình tự gen tương ứng của hai loài Paphiopedilum tranlienianum và Paphiopedilum barbigerum (độ tương đồng lên tới 99,98%). Cây phát sinh loài thể hiện mối quan hệ gần gũi của ba loài này. Sự kết hợp hai chỉ thị trnH-psbA và ITS là ứng cử viên mã vạch DNA để nhận diện nhanh loài lan hài Helen (Paphiopedilum helenae Aver.).

Từ khóa

Hình thái so sánh; ITS; Lan hài Helen; Mã vạch DNA; trnH-psbA

Toàn văn:

PDF

Tài liệu tham khảo

[1] L. Averyanov, P. Cribb, K. L. Phan, and T. H. Nguyen, Slipper Orchids of Vietnam, Bird Life, Royal Botanic Gardens KEW, World Bank: Ho Chi Minh City, Vietnam, pp. 100-120, 308, 2004.

[2] The IUCN, Red List of Threatened Species, IUCN: Gland, Switzerland, 2019.

[3] L. Averyanov, V. T. Pham, K. L. Phan, T. H. Nguyen, X. C. Chu, T. V. Nguyen, and Q. H. Nguyen, “Paphiopedilum canhii– from Discovery to Extinction,” Orchid Planet, vol. 24, pp. 16-44, 2011.

[4] G. J. Braem and G. R. Gruss, “Paphiopedilum subgenus Megastaminodium Braem & Gruss, a new subgenus to accommodate Paphiopedilum canhii,” Orchid Dig, 67^th Santa Barbara International Orchid Show, 2012, pp. 32-35.

[5] M. Gorniak, D. L. Szlachetko, A. K. Kowalkowska, J. Bohdanowicz, and C. X. Canh, “Taxonomic placement of Paphiopedilum canhii (Cypripedioideae; Orchidaceae) based on cytological, molecular and micromorphological evidence,” Mol Phylogenet Evol, vol. 70, pp. 429-441, 2014.

[6] T. B. Nguyen, D. L. Tran, T. Nguyen, V. D. Vu, N. T. Nguyen. V.T. Nuyen, V. K. Nguyen, Vietnam Red Book - Part II. Plants, Natural Science and Technology Publishing House, pp. 461, 2007.

[7] H. T. Vu, M. H. Bui, Q. L. Vu, T. D. Nguyen, H. Tran, H. T. Khuat, and L. Le, “Identification of Vietnamese Paphiopedilum Species Using Vegetative Morphology,” Annual Research & Review in Biology, vol. 34, no. 1, pp. 1-14, 2019.

[8] P. D. Hebert, A. Cywinska, S. L. Ball, and J. R. deWaard, “Biological identifications through DNA barcodes,” Proc Biol Sci, vol. 270, pp. 313-321, 2003.

[9] W. J. Kress and D. L. Erickson, “A two‑locus global DNA barcode for land plants: the coding rbcL gene complements the non‑coding trnH‑psbA spacer region,” PLoS ONE, vol. 2, p. e508, 2007, doi: 10.1371/journ al.pone.0000508.

[10] M. Bolson, E. de C. Smidt, M. L. Brotto, and V. Silva‑Pereira, “ITS and trnH‑psbA as efficient DNA Barcodes to identify threatened commercial woody angiosperms from southern Brazilian Atlantic rainforests,” Plos one, vol. 10, p. e0143049, 2015, doi: 10.1371/journal.pone.0143049.

[11] P. M. Hollingsworth, L. L. Forrest, and J. L. Spouge, “A DNA barcode for land plants,” Proc Natl Acad Sci USA, vol. 106, pp. 12794-12797, 2009.

[12] G. G. Collins and R. H. Symons, “Extraction of nuclear DNA from grape vine leaves by modified procedure,” Plant Mol Bio Rept, vol. 10, pp. 233-235, 1992.

[13] L. V. Averyanov, “Paphiopedilum helenae (Orchidaceae) - new slipper orchid from the North Vietnam/Paphiopedilum helenae (Orchidaceae)” - Botanicheskiy Zhurnal, vol. 81, no. 9, pp. 205-210, 1996.

[14] K. Tamura and M. Nei, “Estimation of the number of nucleotide substitutions in the control region of mitochondrial DNA in humans and chimpanzees,” Molecular Biology and Evolution, vol. 10, pp. 512-526, 1993.

[15] V. L. Averyanov, O. Gruss, X. C. Chu, K. L. Phan, X. D. Bui, and T. H. Nguyen, “Paphiopedilum canhii - a new species from Northern Vietnam,” Orchids, vol. 79, no. 5, pp. 289-290, 2010.

[16] O. Gruss, V. L. Averyanov, X. C. Chu, and H. T. Nguyen, “A new variety of a natural hybrid of the genus Paphiopedilum from Vietnam: Paphiopedilum × aspersum var. trantuananhii,” Die Orchidee, vol. 4, pp. 52-54, 2018.

[17] V. L Averyanov, “Three new slipper orchids from Vietnam,” Komarovia, vol. 2, pp. 17-18, 2002.

[18] P. Siripiyasing, K. Kaenratana, P. Mokkamul, T. Tanee, R. Sudmoon, and A. Chaveerach, “DNA barcoding of the Cymbidium species (Orchidaceae) in Thailand,” Afr J Agric Res, vol. 7, pp. 393-404, 2012.

[19] A. L. Dian, G. Perwitasari, S. Rohimah, T. Ratnasari, B. Sugiharto, and M. Su’udi, “DNA Barcoding of Medicinal Orchid Dendrobium discolor Lindl. Tanimbar Using rbcL and ITS genes,” Buletin Penelitian Tanaman Rempah dan Obat, vol. 31, no. 1, p. 8, 2020.

[20] P. Cribb, The genus Paphiopedilum: A kew magaine monograph. The Royal Botanic Gardens, Kew/Timber Press, 1987.

[21] J. S. Kim, H. T. Kim, S. W. Son, and J. H. Kim, “Molecular identification of endangered Korean lady’s slipper orchids (Cypripedium, Orchidaceae) and related taxa,” Botany, vol. 93, pp. 603-610, 2015.

[22] G. S. W. Khew and T. F. Chia, “Parentage determination of Vanda Miss Joaquim (Orchidaceae) through two chloroplast genes rbcL and matK,” AoB Plants, pp. 1-12, 2011, doi: 10.1093/aobpla/plr018.

[23] F. C. Ginibun, M. R. M. Saad, T. L. Hong, R. Y. Othman, N. Khalid, and S. Bhassu, “Chloroplast DNA Barcoding of Spathoglottis Species for Genetic Conservation,” Acta Hortuc, vol. 878, pp. 453-460, 2010.

[24] I. Parveen, H. K. Singh, S. Malik, S. Raghuvanshi, and S. B. Babbar, “DNA barcoding of endangered Indian Paphiopedilum species,” Mol Ecol Resour, vol. 12, pp. 82-90, 2012.

[25] H. T. Vu, Q. L. Vu, T. D. Nguyen, N. Tran, T. C. Nguyen, P. N. Luu, D. D. Tran, T. K. Nguyen, and L. Le, “Genetic Diversity and Identification of Vietnamese Paphiopedilum Species Using DNA Sequences,” Biology, vol. 9, no. 1, p. 9, 2020, doi: 10.3390/biology901000.

DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.5607

Các bài báo tham chiếu

Hiện tại không có bài báo tham chiếu



Ghi nhớ