ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN DÒNG CHẢY LƯU VỰC SÔNG CHỢ CHU SỬ DỤNG MÔ HÌNH SWAT

Tóm tắt

Nghiên cứu tích hợp mô hình thủy văn SWAT với hệ thống thông tin địa lý (GIS) nhằm mô phỏng và đánh giá diễn biến dòng chảy tại lưu vực sông Chợ Chu trong giai đoạn 1990–2020. Tập dữ liệu đầu vào bao gồm mô hình số độ cao (DEM), bản đồ sử dụng đất, bản đồ thổ nhưỡng và chuỗi khí tượng dài hạn, được chuẩn hóa và xử lý trong môi trường GIS để đảm bảo tính nhất quán không gian – thời gian phục vụ mô hình hóa. Kết quả phân chia không gian lưu vực xác định được 26 tiểu lưu vực và 273 đơn vị thủy văn (HRU), đại diện cho các tổ hợp đặc trưng về địa hình, thảm phủ và loại đất. Mô hình cho thấy hiệu suất mô phỏng đáng tin cậy, với hệ số xác định R² = 0,803 giữa lượng mưa và lưu lượng dòng chảy, phản ánh mối tương quan chặt giữa hai đại lượng và khẳng định năng lực mô hình trong điều kiện địa hình miền núi. Dòng chảy mặt theo thời gian có mức độ phân hóa theo mùa rõ rệt, tập trung từ tháng 5 đến tháng 10, với các giá trị đỉnh lên tới 347,32 mm (tháng 7/2001). Ngược lại, mùa khô kéo dài với dòng chảy gần như bằng không. Về mặt không gian, dòng chảy mặt phân hóa đáng kể giữa các tiểu lưu vực, dao động trong khoảng 23,49–52,74 mm, phản ánh ảnh hưởng của địa hình, thảm phủ và mưa tại từng khu vực. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho công tác quy hoạch tài nguyên nước, quản lý sử dụng đất hợp lý, kiểm soát xói mòn và phát triển bền vững lưu vực sông trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét.