PHÂN LẬP MỘT SỐ HỢP CHẤT TỪ RỄ HOÀNG LIÊN CHÂN GÀ  (COPTIS CHINENSIS)

Bùi Thị Nhật Lệ; Nguyễn Thị Thu Minh; Đỗ Hoàng Giang; Nguyễn Thị Luyến; Nguyễn Thu Uyên; Hoàng Thùy Dương; Lưu Hải Nhi; Trương Ngọc Minh; Vũ Đức Nam; Tsvetelina Doncheva; Cao Thanh Hải; Ngô Thị Thúy Ngân; Nguyễn Tiến Đạt

doi:10.34238/tnu-jst.12611

PHÂN LẬP MỘT SỐ HỢP CHẤT TỪ RỄ HOÀNG LIÊN CHÂN GÀ (COPTIS CHINENSIS)

Thông tin bài báo

Ngày nhận bài: 17/04/25 Ngày hoàn thiện: 04/08/25 Ngày đăng: 04/08/25

Các tác giả

1. Bùi Thị Nhật Lệ, 1)Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; 2) Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
2. Nguyễn Thị Thu Minh, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
3. Đỗ Hoàng Giang, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
4. Nguyễn Thị Luyến, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
5. Nguyễn Thu Uyên, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
6. Hoàng Thùy Dương, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
7. Lưu Hải Nhi, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
8. Trương Ngọc Minh, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
9. Vũ Đức Nam, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
10. Tsvetelina Doncheva, Viện Hóa học hữu cơ và Trung tâm Hóa thực vật - Viện Hàn lâm Khoa học Bulgaria
11. Cao Thanh Hải, Trường Đại học Khoa học - ĐH Thái Nguyên
12. Ngô Thị Thúy Ngân, Trường Đại học Y Dược - ĐH Thái Nguyên
13. Nguyễn Tiến Đạt , Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ cao - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Tóm tắt

Hoàng liên chân gà (Coptis chinensis Franch.) thuộc chi Hoàng liên (Coptis), họ Mao lương (Ranunculaceae), là loài dược liệu quý hiếm, nổi bật với giá trị dược tính cao. Loài cây đặc trưng giàu alkaloid, nhóm hợp chất này đóng vai trò là thành phần hoạt tính sinh học chính. Các hợp chất này thể hiện nhiều tác dụng dược lý đa dạng như chống viêm, chống ung thư, kháng khuẩn, kháng nấm, chống tiểu đường và chống bệnh Alzheimer. Nghiên cứu này tập trung vào phân lập và xác định cấu trúc các hợp chất từ rễ của loài Coptis chinensis thông qua các phương pháp sắc ký cột, sắc ký bản mỏng, phương pháp sắc ký bán điều chế và phương pháp xác định cấu trúc phổ cộng hưởng từ hạt nhân. Kết quả nghiên cứu đã phân lập được năm hợp chất từ loài này, bao gồm ba hợp chất alkaloid: noroxyhydrastine (1), berberin (2), jatrorrhizine (3); và hai hợp chất non-alkaloid là p-coumaric acid (4) (thuộc nhóm phenolic acid) và một apocarotenoid là vomifoliol (5). Kết quả nghiên cứu này đóng góp thêm dữ liệu hóa thực vật cho loài C. chinensis, đồng thời mở rộng thêm dữ liệu về thành phần hóa học của những loài thực vật giàu alkaloid tại Việt Nam, tiêu biểu là chi Hoàng liên.

Từ khóa

Coptis chinensis Franch.; Alkaloid; Isoquinoline alkaloid; Non-alkaloid; Hoạt chất sinh học

Toàn văn:

PDF

Tài liệu tham khảo

[1] H. B. Do, Q. C. Dang, X. C. Bui, T. D. Nguyen, T. D. Do, V. H. Pham, N. L. Vu, D. M. Pham, K. M. Pham, T. N. Doan, T. Nguyen, and T. Tran, Medicinal Plants and Animals Used in Vietnam, (in Vietnamese), vol. 1, Hanoi: Science and Technology Publishing House, 2006, pp. 950-954.

[2] F. He, Y.-F. Huang, W. Dai, X.-Y. Qu, J.-G. Lu, C.-C. Lao, W.-H. Luo, D.-M. Sun, M. Wei, and S.-Y. Xiao, "The localization of the alkaloids in Coptis chinensis rhizome by time-of-flight secondary ion mass spectrometry," Frontiers in Plant Science, vol. 13, 2022, Art. no. 1092643.

[3] X. Min, T. Zhu, X. Hu, C. Hou, J. He, and X. Liu, "Transcriptome and Metabolome Analysis of Isoquinoline Alkaloid Biosynthesis of Coptis chinensis in Different Years," Genes (Basel), vol. 14, no. 12, 2023, Art. no. 2232.

[4] S. Nakonieczna, A. Grabarska, K. Gawel, P. Wróblewska-Łuczka, A. Czerwonka, A. Stepulak, and W. Kukula-Koch, "Isoquinoline Alkaloids from Coptis chinensis Franch: Focus on Coptisine as a Potential Therapeutic Candidate against Gastric Cancer Cells," International Journal of Molecular Sciences, vol. 23, no. 18, 2022, Art. no. 10330.

[5] L. Chen, L. Wang, Q. Zhang, S. Zhang, and W. Ye, "Non-alkaloid chemical constituents from Coptis chinensis," China Journal of Chinese Materia Medica, vol. 37, no. 9, pp.1241-1244, 2012.

[6] Y. Sun and B. Su, "Chemical Constituents of Coptis chinensis," Chemistry of Natural Compounds, vol. 58, no. 6, pp. 1131-1133, 2022.

[7] P.-P. Tian, X.-X. Zhang, H.-P. Wang, P.-L. Li, Y.-X. Liu, and S.-J. Li, "Rapid analysis of components in Coptis chinensis Franch. by ultra-performance liquid chromatography with quadrupole time-of-flight mass spectrometry," Pharmacognosy Magazine, vol. 13, no. 49, 2017, Art. no. 175.

[8] Y. Zheng, M. Zhang, X. Wu, R. Tan, and H. Jiang, "Coptis Chinensis Franch: Substance Basis, Mechanism of Action and Quality Control Standard Revealed Based on the Q-marker Concept and New Strategy of Systemic Pharmacology and Biosynthesis Research," Current Topics in Medicinal Chemistry, vol. 24, no. 23, pp. 2013-2032, 2024.

[9] T. Q. Cao, Q.-M. T. Ngo, S. H. Seong, U. J. Youn, J. A. Kim, J. Kim, J.-C. Kim, M. H. Woo, J. S. Choi, and B. S. Min, "Cholinesterase inhibitory alkaloids from the rhizomes of Coptis chinensis," Bioorganic Chemistry, vol. 77, pp. 625-632, 2018.

[10] X. Wang, F. Liang, Z. Dai, X. Feng, and F. Qiu, "Combination of Coptis chinensis polysaccharides and berberine ameliorates ulcerative colitis by regulating gut microbiota and activating AhR/IL-22 pathway," Journal of Ethnopharmacology, vol. 318, 2024, Art. no. 117050.

[11] F. Yan, Y. Xu, X. Long, and Q. Chen, "Ultrasound-enzyme-assisted aqueous two-phase extraction, structural characterization and bioactivities of Coptis chinensis polysaccharides," LWT, vol. 215, 2025, Art. no. 117254.

[12] . Lin, H. C. Guo, Y. Kuang, Z. P. Shang, B. Li, K. Chen, L. L. Xu, X. Qiao, H. Liang, and M. Ye, "AChE inhibitory alkaloids from Coptis chinensis," Fitoterapia, vol. 141, 2020, Art. no. 104464.

[13] J. Han, P. Wu, Z. Xu, C. Liu, Q. Chen, F. Zhang, H. Tao, D. Luo, L. Zhou, B. Wang, Z. Gao, T. Shen, Y. Wen, and H. Yu, "The anti-cholestatic effects of Coptis chinensis Franch. alone and combined with Tetradium ruticarpum (A. Jussieu) T. G. Hartley: dual effects on fecal metabolism and microbial diversity," Front Pharmacol, vol. 15, 2024, Art. no. 1372527.

[14] J. Wang, L. Wang, G. H. Lou, H. R. Zeng, J. Hu, Q. W. Huang, W. Peng, and X. B. Yang, "Coptidis Rhizoma: a comprehensive review of its traditional uses, botany, phytochemistry, pharmacology and toxicology," Pharmaceutical biology, vol. 57, no. 1, pp. 193-225, 2019.

[15] X.-J. Zhong, S.-R. Liu, C.-W. Zhang, Y.-S. Zhao, A. Sayed, M. S. R. Rajoka, Z.-D. He, and X. Song, "Natural alkaloid coptisine, isolated from Coptis chinensis, inhibits fungal growth by disrupting membranes and triggering apoptosis," Pharmacological Research - Modern Chinese Medicine, vol. 10, 2024, Art. no. 100383.

[16] Z. Zhen, B. Chang, M. Li, F.-M. Lian, L. Chen, L. Dong, J. Wang, B. Yu, W.-K. Liu, X.-Y. Li, P.-J. Qin, J.-H. Zhang, and X.-L. Tong, "Anti-Diabetic Effects of a Coptis chinensis Containing New Traditional Chinese Medicine Formula in Type 2 Diabetic Rats," The American journal of Chinese medicine, vol. 39, no. 01, pp. 53-63, 2011.

[17] M. Li, F. Tian, J. Guo, X. Li, L. Ma, M. Jiang, and J. Zhao, "Therapeutic potential of Coptis chinensis for arthritis with underlying mechanisms," Frontiers in Pharmacology, vol. 14, 2023, Art. no. 1243820.

[18] Q. T. Nguyen, Q. H. Dong, N. M. Nguyen, and T. H. Le, "Study on formulation and evaluation of burn removal cream from Aloe vera L., Centella asiatica URB., Coptis chinensis Frach," (in Vietnamese), TNU Journal of Science and Technology, vol. 225, no. 8, pp. 161-167, 2020.

[19] B. D. Krane and M. Shamma, "The isoquinolone alkaloids," Journal of Natural Products, vol. 45, no. 4, pp. 377-384, 1982.

[20] L. Grycová, J. Dostál, and R. Marek, "Quaternary protoberberine alkaloids," Phytochemistry, vol. 68, no. 2, pp. 150-175, 2007.

[21] N. T. Dinh, T. M. Do, X. L. Ngo, H. T. Trinh, H. T. Nguyen, H. M. T. Vu, N. M. T. Nguyen, and K. O. T. Vu, "Chemical constituents from ethyl acetate extract of the leaves of Rourea harmandiana Pierre," Vietnam Journal of Science, Technology Engineering, vol. 62, no. 2, pp. 30-33, 2020.

[22] S. Hammami, H. B. Jannet, A. Bergaoui, L. Ciavatta, G. Cimino, and Z. Mighri, "Isolation and structure elucidation of a flavanone, a flavanone glycoside and vomifoliol from Echiochilon fruticosum growing in Tunisia," Molecules, vol. 9, no. 7, pp. 602-608, 2004.

[23] P. Michel, A. Wajs-Bonikowska, A. Magiera, A. Wosiak, E. Balcerczak, M. E. Czerwińska, and M. A. Olszewska, "Anti-Inflammatory and Antioxidant Effects of (6 S, 9 R)-Vomifoliol from Gaultheria procumbens L.: In Vitro and Ex Vivo Study in Human Immune Cell Models," International Journal of Molecular Sciences, vol. 26, no. 4, 2025, Art. no. 1571.

DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.12611

Các bài báo tham chiếu

Hiện tại không có bài báo tham chiếu



Ghi nhớ